, 1 lutego, 2020, 1 komentarz

Metoda słów kluczowych w nauce języka obcego

Metoda słów kluczowych jest być może najefektywniejszą z technik zapamiętywania, które można wykorzystać do nauki języka obcego.

 

Kilka słów wstępu

Idea „słowa kluczowego” jest zasadnicza dla większości bardziej złożonych strategii mnemonicznych.

Mówiąc najprościej, opiera się ona na zrozumieniu tego, że nowe informacje zapamiętujemy lepiej, gdy możemy je połączyć z informacjami, które już dobrze znamy.

To właśnie możemy zaobserwować przy nauce jakiegokolwiek przedmiotu. Łatwiej jest nam uczyć się nowego materiału z czegoś, w czym posiadamy już niejaką wiedzę, niż gdybyśmy mieli uczyć się czegoś kompletnie od początku.

Dzieje się tak, dlatego że w pierwszym przypadku nowe informacje mają z czym być ‘połączone’, to znaczy z wiedzą przez nas już posiadaną w danym przedmiocie, gdy w drugim przypadku – uczenia się czegoś od podstaw – tak nie jest.

Gdy chodzi o mnemotechniki wygląda to o tyle inaczej, że sięgniemy po nie przede wszystkim wtedy, gdy nowe informacje, które potrzebujemy przyswoić, nie mogą być połączone z wiedzą przez nas posiadaną na bazie ich znaczenia. W takich właśnie przypadkach użyjemy słowa kluczowego, jako pośrednika o sztucznym znaczeniu, który to z kolei będzie mógł być połączony z wiedzą przez nas posiadaną.

I tak, aby zapamiętać, że regalo w języku włoskim oznacza prezent, moglibyśmy dla tego nieznanego nam słowa wymyśleć słowo kluczowe – na przykład ‘regał’ – i połączyć je ze znaczeniem tego włoskiego słowa, wyobrażając sobie ‘prezent leżący na regale’.

Jak widzimy z tego przykładu, nasze słowo kluczowe ‘regał’, chociaż samo w sobie nie ma nic wspólnego z włoskim słowem regalo, oczywiście poza podobieństwem w brzmieniu, to pomaga nam w jego zapamiętaniu poprzez to, że sztucznie łączy to obcojęzyczne słowo z wiedzą przez nas posiadaną. (Zakładam, że wszyscy wiemy, czym jest regał i do czego służy.)

Teraz, aby przypomnieć sobie, że regalo to prezent, wystarczy że pomyślimy o naszym wcześniejszym wyobrażeniu, czyli prezencie leżący na regale.

Słowo kluczowe wybrane przez nas w tym przykładzie, czyli ‘regał’, spełnia dwie funkcje. Po pierwsze, podobieństwo w brzmieniu pomiędzy słowem kluczowym a włoskim słowem pomaga nam w zapamiętaniu wymowy włoskiego słowa (‘regał’ – regalo); po drugie ‘kontekst’ w którym umieściliśmy nasze słowo kluczowe, czyli wyobrażenie lub fraza której użyliśmy, pomagają nam w zapamiętaniu znaczenia włoskiego słowa (‘regał’ – regalo – prezent).

Jak pisze Fiona McPherson, używanie słów kluczowych umiejscawia ten sposób nauki w kategorii ‘elaboratywnych strategii transformacyjnych’ (ang. transformational elaborative strategies).[1] Angielskie słowo ‘elaboration’ oznacza uzupełnianie (dodawanie) i rozszerzanie informacji, które chcemy zapamiętać. Natomiast termin ‘transformacja’ wskazuje na to, że praktycznie wszystkie strategie mnemoniczne polegają na przekształcaniu informacji w formę, która czyni je łatwiejszymi do zapamiętania. Jednakże trzeba pamiętać o tym, że ta transformacja w żaden sposób nie pomaga w zrozumieniu materiału, którego się uczymy. Jej jedynym celem jest pomóc nam go zapamiętać.

 

Metoda słów kluczowych

Metoda słów kluczowych, w języku angielskim określana jako „the keyword metod”, jest mnemotechniką której spopularyzowanie wiąże się z nazwiskiem Richarda C. Atkinsona.

Chociaż profesor Atkinson z Uniwersytetu Stanforda mógł nie być pierwszym, który zaczął używać tego rodzaju techniki zapamiętywania, to z pewnością był pierwszym, który ją zdefiniował i przeprowadził z nią szereg eksperymentów. [2]

Metoda słów kluczowych została utworzona w cel nauki nowych słów – szczególnie słów języków obcych – chociaż nie tylko. Może ona być z powodzeniem używana do nauki słów oraz terminów używanych w dowolnej dyscyplinie. (Jest ona, na przykład, dość często wykorzystywana przez studentów medycyny do nauki terminów medycznych.)

 

Richard C. Atkinson oraz jego współpracownik Michael R. Raugh zdefiniowali metodę słów kluczowych, jako składającą się z dwóch etapów.

Na pierwszym etapie uczący się potrzebuje ‘skojarzyć’ mówione słowo języka obcego ze słowem w jego języku ojczystym (słowem kluczowym), które brzmi podobnie do tego słowa języka obcego.

Na drugim etapie uczący się potrzebuje utworzyć mentalny obraz słowa kluczowego, wchodzący w interakcje z tłumaczeniem słowa języka obcego.

Jak rozumieć tą ‘interakcję’, pomiędzy słowem kluczowym i znaczeniem słowa języka obcego, zostanie wyjaśnione w dalszej części tego artykułu.

 

Metoda ta jest opisywana również, jako łańcuch o dwóch ogniwach, które łączą słowo języka obcego z jego tłumaczeniem.

Pierwsze ogniwo, które możemy nazwać ogniwem akustycznym, łączy słowo języka obcego ze słowem kluczowym, na bazie ich podobieństwa w brzmieniu.

Drugie ogniowo z kolei, które możemy nazwać ogniwem wyobrażeniowym, łączy słowo kluczowe z tłumaczeniem słowa języka obcego, poprzez przedstawienie ich razem w jednym wyobrażeniu [3]

Przedstawiliśmy definicję tej metody, a teraz przejdźmy do bardziej prostego wyjaśnienia jej działania.

 

Zgodnie z jej definicją istota tej metody polega na znalezieniu ‘słowa pośrednika’, które powiąże to, co chcemy zapamiętać, z tym, co już dobrze znamy.

Na przykład, aby zapamiętać, że angielskie słowo room znaczy pokój lub pomieszczenie, potrzebujemy znaleźć słowo języka polskiego, które będzie brzmieć jak najbardziej podobnie do słowa room, a następnie utworzyć mentalny obraz, który połączy znaczenie słowa room (tzn. słowo pokój lub pomieszczenie), ze słowem pośrednikiem (t.j. słowem kluczowym). Aby to zrobić moglibyśmy wyobrazić sobie beczkę rumu w pokoju:

room /rʊm/ – rum w beczce – pokój, pomieszczenie

 

Ucząc się słów języka obcego tą metodą, pierwszą rzeczą, którą potrzebujmy zrobić, jest znalezienie podobnie brzmiących słów w naszym języku ojczystym dla słów obcojęzycznych.

Weźmy pod uwagę kilka często używanych słów języka angielskiego i postarajmy się znaleźć dla nich podobnie brzmiące polskie słowa.

  1. dog /dɒɡ/ pies – ?
  2. cat /kæt/ kot – ?
  3. cow /kaʊ/ krowa – ?
  4. car /kɑːr/ samochód – ?
  5. bike /baɪk/ rower – ?
  6. house /haʊs/ dom – ?
  7. road /rəʊd/ droga – ?
  8. station /ˈsteɪ.ʃən/ dworzec; stacja – ?
  9. bridge /brɪdʒ/ most – ?
  10. court /kɔːt/ gmach sądu, sąd – ?
  11. school /skuːl/szkoła – ?
  12. room /ruːm/ pokój – ?
  13. shop /ʃɒp/ sklep – ?
  14. hospital /ˈhɒs.pɪ.təl/ szpital – ?
  15. suit /suːt/ garnitur; kostium (kobiecy) – ?

 

Szukając podobnie brzmiących polskich słów dla słów języka angielskiego, musimy brać pod uwagę, co jest oczywiste, nie ich pisownie, lecz wymowę. Nie jest również konieczne to, aby nasz polski odpowiednik brzmiał identycznie z całością obcojęzycznego słowa. Nie zawsze będzie to możliwe. Tak więc w niektórych przypadkach, będzie musiało wystarczyć to, że znajdziemy słowo, które dźwiękowo będzie pokrywać się tylko z częścią słowa języka obcego. Czasami będziemy musieli użyć kombinacji dwóch lub więcej słów, ale o tym powiem później.

 

I tak, tutaj są słowa, które ja znalazłem:

  1. dog /dɒɡ/ – dogonić
  2. cat /kæt/ – kat
  3. cow /kaʊ/ – kałuża
  4. car /kɑːr/ – karty
  5. bike /baɪk/ – bajka
  6. house /haʊs/ – hałas.
  7. road /rəʊd/ – roboty drogowe
  8. station /ˈsteɪ.ʃən/ – sterta szyn
  9. bridge /brɪdʒ/ – bridż (gra w karty)
  10. court /kɔːt/ – kot
  11. school /skuːl/- skulony
  12. room /ruːm/ – rum do picia
  13. shop /ʃɒp/ – szopa
  14. hospital /ˈhɒs.pɪ.təl/ – hospicjum
  15. suit /suːt/ – sutanna

 

W kolejnym kroku dla każdego z tych angielskich słów potrzebujemy utworzyć mentalne obrazy, które połączą ich znaczenia (t.j. tłumaczenia na język polski) ze słowem pośrednikiem (t.j. słowem kluczowym).

Tutaj są moje propozycje:

  1. dog /dɒɡ/ – pies

Wyobraź sobie, że próbujesz dogonić psa, który ci uciekł.

 

  1. cat /kæt/ – kot

Wyobraź sobie kota, który ociera się o nogę kata, który dokonuje egzekucji.

 

  1. cow /kaʊ/ – krowa

Wyobraź sobie krowę, która tonie w kałuży.

 

  1. car /kɑːr/ samochód

Wyobraź sobie, że widzisz na ulicy naturalnej wielkości samochód, lecz zbudowany z kart.

 

  1. bike /baɪk/ rower

Wyobraź sobie, że widzisz u kogoś rower z bajki, którą czytałeś w dzieciństwie.

 

  1. house /haʊs/ dom

Wyobraź sobie, że wszedłeś do domu, w którym panuje wielki hałas.

 

  1. road /rəʊd/ droga

Pomyśl o tym, że na twojej drodze do domu są roboty drogowe.

 

  1. station /ˈsteɪ.ʃən/ dworzec; stacja

Wyobraź sobie, że na dworcu kolejowym leżała sterta szyn.

 

  1. bridge /brɪdʒ/ most

Wyobraź sobie, że grupa osób na moście gra w bridża (gra w karty).

 

  1. court /kɔːt/ gmach sądu, sąd

Wyobraź sobie, że sędzią sądu jest wielki kot. (Na przykład, jak w powieści M. Bułhakowa „Mistrz i Małgorzata”.)

 

  1. school /skuːl/szkoła

Wyobraź sobie szkołę, w której każdy siedzi skulony.

 

  1. room /ruːm/ pokój

Wyobraź sobie beczkę rumu stojącą po środku pokoju.

 

  1. shop /ʃɒp/ sklep

Wyobraź sobie szopę, którą zamieniono na sklep.

 

  1. hospital /ˈhɒs.pɪ.təl/ szpital

Pomyśl o tym, że przy znanym tobie szpitalu budują hospicjum.

 

  1. suit /suːt/ garnitur; kostium (kobiecy)

Pomyśl o garniturze, który wygląda jak sutanna.

 

To, co zazwyczaj sprawia najwięcej problemów to znalezienie słowa kluczowego. Samo utworzenie połączenia pomiędzy słowem kluczowym i znaczeniem słowa obcojęzycznego nie jest już takie trudne.

Wcześniej wspomniałem o tym, że metoda słów kluczowych jest opisywana, jako łańcuch o dwóch ogniwach, z których pierwsze jest akustyczne a drugie wyobrażeniowe. Po zapoznaniu się z przykładami zastosowania tej metody, widzimy że definicja ta nie jest do końca kompletna. To, co nazywamy ogniwem wyobrażeniowym, tak naprawdę nie sprowadza się wyłącznie do ‘wyobrażenia’. Jest oczywiste, że wyobrażenia oraz słowa są tutaj istotne! Tworząc nasze wyobrażenie musimy myśleć o konkretnych słowach, i być wstanie te słowa wyszczególnić z naszego wyobrażenia na etapie ‘odtwarzania’, czyli podczas wydobywanie informacji z naszej pamięci.

Na przykład przedstawiając sobie wyobrażenie szopy, z której ludzie wychodzą z siatkami w rękach, musimy pomyśleć nie tylko o szopie, ale o tym, że stała się ona sklepem. Czyli musimy pomyśleć o słowie ‘sklep’.

shop /ʃɒp/ – szopa – sklep

Widzimy więc, że to nie samo wyobrażenie, ale słowa, które są zakodowane w tym wyobrażeniu są najistotniejsze.

 

To wszystko oznacza również, że wcale nie musisz być dobrzy w wizualizacji rzeczy. Jeżeli umiejętność wizualizacji, czyli tworzenia obrazów w głowie, nie jest naszą mocną stroną, możemy położyć większy nacisk na słowa. Mówiąc inaczej to, co potrzebujemy wyobrazić sobie, możemy również przedstawić w formie prostej frazy do zapamiętania.

Na przykład:

he /hiː/ – historyk – on; fraza: ‘on jest historykiem’

tell /tel/ – telefon – powiedzieć; fraza: ‘powiedzieć przez telefon’

thing /θɪŋ/ – Finlandia – rzecz; fraza: ‘rzecz z FINlandii’

 

Jak utworzyć dobre słowo kluczowe?

Jak już to zostało powiedziane, po pierwsze słowo kluczowe powinno brzmieć jak najbardziej podobnie do słowa języka obcego, które chcemy zapamiętać. Po drugie, powinno być ono takim, które umożliwi nam utworzenie ‘połączenia’ pomiędzy nim, a znaczeniem słowa obcojęzycznego.

Po trzecie, najlepiej jako słowa kluczowe wybierać rzeczowniki – czyli nazwy osób, przedmiotów, zwierząt, roślin, miejsc, itd. Co więcej, dobrze jak są to takie słowa, które łatwo sobie wyobrazić. Na przykład słowo ‘prawo’ może nie być najlepszych słowem kluczowym, ze względu na to, że jest to słowo abstrakcyjne. Nie można wyobrazić sobie ‘prawa’. Moglibyśmy wyobrazić sobie sędziego, lub policjanta, ale czy to wyobrażenie przywoła nam na myśl słowo ‘prawo’? Prawdopodobnie nie za każdym razem.

Oczywiście nie zawsze będziemy wstanie znaleźć konkretny rzeczownik jako słowo kluczowe, dlatego też słowa trudne do wyobrażenia możemy umieszczać w kontekście krótkiej frazy lub zdania.

 

Na początku tego artykułu wspomniałem o tym, że ‘mentalny obraz słowa kluczowego’ powinien wchodzić w ‘interakcję z tłumaczeniem słowa języka obcego’.

Potrzebuję teraz wrócić do pytania, jak rozumieć taką ‘interakcję’, pomiędzy słowem kluczowym i znaczeniem słowa języka obcego?

Weźmy pod uwagę jeden z przykładów wymienionych wcześniej.

cat /kæt/ – kat – kot

W tym przykładzie dla angielskiego słowa cat (kot), znaleźliśmy słowo kluczowe kat (osoba, która wykonuje egzekucje).

Dla zapamiętania tego słowa nie wystarczy wizualne przedstawienie kota i kata na jednym ‘obrazku’. W naszym wyobrażeniu kot i kat muszą wchodzić w interakcję. Dlatego też zasugerowałem wcześniej, aby wyobrazić sobie ‘kota, który ociera się o nogę kata, który dokonuje egzekucji’, lub moglibyśmy pójść trochę dalej i wyobrazić sobie, że to kot jest katem.

Tego typu interakcje pomiędzy słowem kluczowym i tłumaczeniem słowa języka obcego są nieodzowne do zapamiętania słowa języka obcego tą metodą.

 

I w ten sposób dochodzimy do kolejnego punku. Po czwarte, powinniśmy preferować takie słowa kluczowe, które umożliwią nam przedstawienie ich w jakiejś interakcji z tłumaczeniami słów języka obcego.

Fiona McPherson trafnie zauważa, że słowa kluczowe, które są akustycznie i semantycznie powiązane ze słowem, którego chcemy się nauczyć, zostaną zapamiętane łatwiej i na dłużej. [4]

Weźmy pod uwagę kolejny przykład:

car /kɑːr/ – karty – samochód

Jeżeli chodzi o powiązanie semantycznie, to wyrażone jest ono tutaj tym, że jest możliwe zbudowanie naturalnej wielkości makiety samochodu z kart. Może nie jest to łatwe, ale jest to możliwe, dlatego też i logiczne. Tym samym w tym przykładzie jest zachowane zarówno ‘podobieństwo’ akustyczne jak i semantyczne.

 

Ktokolwiek próbował korzystać z tej metody już wie, że nie zawsze jest łatwo znaleźć nie tylko dobre słowo kluczowe, ale nawet jakiekolwiek słowo kluczowe. W takich przypadkach zamiast pojedynczego słowa kluczowego, możemy użyć frazy kluczowej.

Właśnie dokładnie to zrobiliśmy w jednym z naszych kładów:

road /rəʊd/ – roboty drogowe – droga

Dla angielskiego słowa road (droga) użyłem frazy kluczowej ‘roboty drogowe’. Fraza ta funkcjonuje na takiej zasadzie, że początkowe litery każdego z tych słów tworzą podobne brzmienie do słowa języka obcego, które chcemy zapamiętać (road / ‘ro… d…’). Zachowane jest tutaj również powiązanie semantyczne, ponieważ roboty drogowe na drodze są powszechną rzeczą.

 

W jednym z ich późniejszym testów Richard C. Atkinson wraz z Michael’em R. Raugh’em badali efektywność użycia czasowników i przymiotników, jako słów kluczowych.[5] Według nich użycie czasowników, jako słów kluczowych, jest równie efektywne jak użycie rzeczowników. Jeżeli chodzi o przymiotniki to są ona znacznie trudniejsze do zapamiętania. Prawdopodobnie jest to związane z większą trudnością z ich wizualizacją.

 

Podsumowując tą część artykułu przypomnijmy, że powiedzieliśmy o tym, że zamiast słów kluczowych możemy stosować również frazy kluczowe, wszędzie tam, gdy będzie to konieczne.

Powiedzieliśmy również o tym, że na etapie tworzenia mentalnego obrazu słowa kluczowego, wchodzącego w interakcje z tłumaczeniem słowa języka obcego, w przypadku słów kluczowych, które nie są wizualne, możemy użyć ‘połączenia’ werbalnego. Mówiąc inaczej, trudne do wyobrażenia słowa kluczowe możemy umieszczać w kontekście krótkiej frazy lub zdania, które to powinniśmy starać się zapamiętać.

 

Aby zobaczyć przykład zastosowania tej metody dla 100 najczęściej używanych słów języka angielskiego odsyłam do materiału Angielskie słówka metodą skojarzeń.

 

PRZYPISY

[1] McPherson, Fiona. Mnemonics for study (2nd ed.) (Study Skills) (p. 36). Wayz Press. Kindle Edition.

[2] Rezultaty badań nad metodą słów kluczowych, które Richard C. Atkinson przeprowadził wraz z Michael’em R. Raugh’em, zostały opublikowane w 1975 roku, w:  A Mnemonic Method for Learning a Second-Language Vocabulary, Richard C. Atkinson, Michael R. Raugh, Journal of Educational Psychology, Vol 67(1), Feb 1975, 1-16; An application of the mnemonic keyword method to the acquisition of a Russian vocabulary, Richard C. Atkinson, Michael R. Raugh, Journal of Experimental Psychology: Human Learning and Memory, Vol 1(2), Mar 1975, 126-133; Mnemotechnics in second-language learning, Richard C. Atkinson, American Psychologist, Vol 30(8), Aug 1975, 821-828.

[3] Richard C. Atkinson nazywa te ogniwa the acoustic link, oraz the imagery link.

[4] McPherson, Fiona. Mnemonics for study (2nd ed.) (Study Skills) (p. 46). Wayz Press. Kindle Edition.

[5] Michael R. Raugh, Richard D. Schupbach, Richard C. Atkinson, Teaching a large Russian language vocabulary by the mnemonic keyword method, July 1977, Instructional Science, Volume 6, Issue 3, pp 199–221

 

Na tym kończymy tą część zagadnienia ‘metoda słów kluczowych w nauce języka obcego’. Temat ten będzie kontynuowany w kolejnych artykułach.

Autor: Artur Pluta

 


Kategorie: Efektywna naukaMnemotechnikiTechniki zapamiętywania Tagi: , ,

1 komentarz to “Metoda słów kluczowych w nauce języka obcego”

  1. Andrzej

    Dzięki 🙂

    Bardzo przydatne.

    Odpowiedz


Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *